Με αφορμή κάποια χτεσινά σχόλια, ας ανοίξουμε μια παρένθεση στην προγραμματισμένη σειρά των κειμένων προκειμένου να πούμε δυο λόγια γι' αυτή την -εν πολλοίς- άγνωστη φιγούρα που λέγεται Δημήτρης Χαλικιάς, η οποία (κατά την προσωπική μου άποψη) επηρέασε περισσότερο απ' όσο νομίζουμε τα οικονομικά πράγματα της χώρας.
Το βιογραφικό τού Δημήτρη Χαλικιά παρουσιάζει ενδιαφέρον και μάλλον θα προβληματίσει όσους επιχειρήσουν να τον "χρωματίσουν" πολιτικά. Επιγραμματικά: γεννήθηκε το 1925, τελείωσε την ΑΣΟΕΕ, στα 26 του διορίστηκε διευθυντής στο υπουργείο συντονισμού (είχε προσωπική σχέση με τον υπουργό Γεώργιο Καρτάλη, του οποίου ήταν και σύμβουλος), στα 29 του πήρε υποτροφία για να κάνει μεταπτυχιακές σπουδές οικονομικής ανάπτυξης στο Καίμπριτζ και στα 32 του τον κάλεσε ο Ζολώτας για να τον βάλει στην διεύθυνση οικονομικών μελετών της ΤτΕ.
 |
| Προσωπογραφία του Δημήτρη Χαλικιά [Έργο του Μιχαήλ Βαφειάδη για την ΤτΕ] |
Το 1964, ο πρωθυπουργός Γεώργιος Παπανδρέου του πρότεινε να αναλάβει γενικός γραμματέας στο υπουργείο συντονισμού. Ο Χαλικιάς δέχτηκε με τον όρο να μη φεύγει κανένα χαρτί από το υπουργείο δίχως την υπογραφή του. Ο όρος έγινε δεκτός και ο Χαλικιάς υπηρέτησε επί υπουργείας Στέφανου Στεφανόπουλου και υφυπουργείας Αθανάσιου Κανελλόπουλου. Όταν, με την αποστασία του 1965, ανέλαβε υπουργός ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης, ο Χαλικιάς παραιτήθηκε (παρ' ότι ο Μητσοτάκης τον πίεσε να μείνει στην θέση του) και επέστρεψε στην ΤτΕ, στην θέση που τον είχε βάλει ο Ζολώτας. Εκεί δεν έκανε σχεδόν τίποτε άλλο εκτός από έρευνα επί θεμάτων οικονομικής ανάπτυξης, με οικονομική ενίσχυση από το Ίδρυμα Φορντ των ΗΠΑ.
Στην μεταπολίτευση του 1974 συνεργάστηκε με τον τότε προσωρινό διοικητή της ΤτΕ και αργότερα υπουργό συντονισμού Παναγή Παπαληγούρα στην εκπόνηση του οικονομικού προγράμματος της κυβέρνησης εθνικής ενότητας (το οποίο, βέβαια, απετέλεσε και τον μπούσουλα για το αντίστοιχο πρόγραμμα της κυβέρνησης Νέας Δημοκρατίας, που προέκυψε από τις εκλογές του Νοεμβρίου). Ο Παπαληγούρας εντυπωσιάστηκε τόσο από τον Χαλικιά ώστε του ανέθεσε να του γράψει τον λόγο που θα εκφωνούσε στην γενική συνέλευση των μετόχων τής ΤτΕ. Μετά από αυτά, ο Χαλικιάς πήρε προαγωγή σε οικονομικό σύμβουλο της ΤτΕ με ευρείες αρμοδιότητες. Το 1981 ορίστηκε από τον Ανδρέα Παπανδρέου ως Α' υποδιοικητής τής τράπεζας και τον Φεβρουάριο του 1984 διαδέχθηκε τον Γεράσιμο Αρσένη στην θέση τού διοικητού.
Πρώτη δουλειά του Χαλικιά ως υποδιοικητού ήταν να εισηγηθεί την κατάργηση της Νομισματικής Επιτροπής, κάτι που έγινε αμέσως δεκτό από τον Αρσένη, ο οποίος ήταν και υπουργός συντονισμού. Έτσι, οι ευρύτατες και πολύπλευρες αρμοδιότητες της Ν.Ε. πέρασαν στην Τράπεζα της Ελλάδος, κάτι που διευκόλυνε αργότερα τον Χαλικιά να επηρεάσει ριζικά την νομισματική πολιτική.
Ως διοικητής, ο Χαλικιάς προκάλεσε την μήνη των πασόκων διότι επέστρεψε στην πολιτική Ζολώτα, δηλαδή στην νομισματική σταθερότητα και στην ενίσχυση του σταθεροποιητικού ρόλου τής ΤτΕ. Με απλά λόγια, αυτό σήμαινε ότι έκλεινε η κάνουλα για το δημόσιο. Μέχρι τότε, το δημόσιο μάζευε κάθε χρόνο τα ελλείμματά του και έπαιρνε ισόποσο δάνειο από την ΤτΕ με συμβολικό επιτόκιο 1%, κάτι που αύξανε την νομισματική κυκλοφορία και πυροδοτούσε τον πληθωρισμό. Ο Χαλικιάς αρνήθηκε να συνεχίσει το ίδιο βιολί, οχυρωμένος πίσω από το καταστατικό τής τράπεζας (*) που προέβλεπε ότι η χρηματοδότηση της ΤτΕ προς το δημόσιο δεν μπορεί να υπερβαίνει το 10% του ελλείμματος. Έτσι, για να βρει λεφτά, το δημόσιο υποχρεώθηκε να εκδώσει έντοκα γραμμάτια με πολύ υψηλότερο επιτόκιο. Το ίδιο έγινε και με την χρηματοδότηση των εμπορικών τραπεζών, οι οποίες μέχρι τότε έπαιρναν φτηνό χρήμα από την ΤτΕ και το σκόρπιζαν σε αλόγιστες πιστοδοτήσεις, διευρύνοντας μ' αυτόν τον τρόπο τον κύκλο των υπερχρεωμένων και προβληματικών επιχειρήσεων. Χάρη στον Χαλικιά, οι εμπορικές τράπεζες (Αγροτική, Κτηματική, ΕΤΒΑ, ΕΤΕΒΑ, Εμπορική κλπ) υποχρεώθηκαν να βγουν στην αγορά για να βρουν λεφτά, πληρώνοντας φυσικά πολύ υψηλότερο τίμημα, πράγμα που τις υποχρέωνε να προσέχουν περισσότερο το πού τα διέθεταν.
Το 1986, ο Χαλικιάς παρουσίασε στη έκθεσή του τον καινοφανή όρο "διαρθρωτικές αλλαγές". Με σαφή επήρεια από τις νεοφιλελεύθερες οικονομικές θεωρίες, πρότεινε αποκρατικοποίηση της οικονομίας, απελευθέρωση της αγοράς με κατάργηση των κλειστών επαγγελμάτων, ελευθερία στην κίνηση κεφαλαίων και εργαζομένων με κατάργηση των σχετικών προστατευτικών διατάξεων, σφιχτή δημοσιονομική πολιτική (λιτότητα) και γενναία μείωση της φορολογικής επιβάρυνσης των επιχειρήσεων.
Οι προτάσεις Χαλικιά ξεσήκωσαν εναντίον του σχεδόν όλες τις πτέρυγες του ΠαΣοΚ. Απέναντί του στάθηκαν όχι μόνο οι λεγόμενοι "λαϊκιστές" του Κουτσόγιωργα αλλά και οι "ιδεολόγοι" του Γεννηματά, που έβλεπαν ότι ενδεχόμενη υιοθέτηση αυτών των προτάσεων θα οδηγούσε σε πλήρη απομάκρυνση από τις αρχές και την ιδεολογία τού κόμματος. Απέναντί του βρέθηκε ακόμη και ο Σημίτης, ο οποίος προσπάθησε να του φορτώσει την "εκτροπή από τον σοσιαλισμό" του προγράμματος σταθερότητας. Μάλιστα δε, ο Σημίτης έθεσε ευθέως θέμα Χαλικιά στον Ανδρέα. "Η Τράπεζα της Ελλάδος είναι ανεξάρτητη από την κυβέρνηση", απάντησε ήρεμα ο Χαλικιάς, "αλλά αν σας δημιουργώ πρόβλημα δεν έχετε παρά να ζητήσετε την παραίτησή μου". Αντί για απάντηση, ο Ανδρέας στράφηκε στον Σημίτη: "Άκου Κώστα, τον Δημήτρη τον ξέρω από πολύ παλιά και καλό είναι εσείς οι νεώτεροι να διαβάζετε και να μελετάτε κείμενά του" (**).
Η αλήθεια είναι ότι ο Ανδρέας κατέληξε στο πρόγραμμα σταθερότητας του 1985 μετά από ισχυρή παραίνεση του Χαλικιά, ο οποίος του είχε υποβάλει αναλυτική έκθεση με προτάσεις για το τι θα έπρεπε να περιλαμβάνει ένα τέτοιο πρόγραμμα (***). Από την μεριά του, ο Χαλικιάς ανέλαβε να αλλάξει εκ βάθρων τους κανόνες λειτουργίας του χρηματοπιστωτικού χώρου, απελευθερώνοντας την τραπεζική αγορά και καταργώντας τον διοικητικό έλεγχο στα επιτόκια. Επρόκειτο περί ιστορικής αλλαγής που προκάλεσε σεισμό. Από την εποχή Χαλικιά το ύψος των επιτοκίων καθορίζεται από τους νόμους της αγοράς και όχι με υπουργικές αποφάσεις.
Ο Χαλικιάς παρέμεινε στην θέση του και την περίοδο που στην κυβέρνηση βρέθηκε η ΝΔ του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη. Το 1992, όταν έληξε η θητεία του ως διοικητού, ο Μητσοτάκης θέλησε να του την ανανεώσει για άλλα τέσσερα χρόνια. Στα 67 του χρόνια πια, ο Χαλικιάς είπε για δεύτερη φορά όχι στον Μητσοτάκη και προτίμησε να συνταξιοδοτηθεί.
 |
| 1990: Ιωάννης Παλαιοκρασάς (υπουργός οικονομικών), Γιώργος Σουφλιάς (υπουργός εθνικής οικονομίας), Δημήτρης Χαλικιάς και Κωνσταντίνος Μητσοτάκης συνεδριάζουν. |
Επίλογος. Καρτάλης επί κυβέρνησης ΕΠΕΚ του Πλαστήρα, Ζολώτας επί κυβέρνησης ΕΡΕ του Καραμανλή, υπουργείο συντονισμού επί κυβέρνησης Ενώσεως Κέντρου του Γεωργίου Παπανδρέου, Παπαληγούρας επί Νέας Δημοκρατίας του Καραμανλή, διοικητής στην ΤτΕ επί κυβερνήσεων Ανδρέα Παπανδρέου και Μητσοτάκη... Ποιός μπορεί να πει με βεβαιότητα από ποιόν εξαρτιόταν ο Δημήτρης Χαλικιάς; Μήπως να τελειώνουμε πια με το ποιος εξαρτάται από ποιον και να αρχίσουμε να αναζητούμε ποιας τάξης τα συμφέροντα εξυπηρετεί ο καθένας;
-------------------------------------------------------
(*) Το καταστατικό τής Τράπεζας της Ελλάδος έχει ισχύ νόμου τού κράτους.
(**) Τους διαλόγους παραθέτει ο Νίκος Νικολάου στις "Αφηγήσεις" του (Καθημερινή, 3/5/2008).
(***) Ο Ανδρέας Παπανδρέου γνωρίστηκε με τον Δημήτρη Χαλικιά το 1964, όταν ο πρώτος ήταν αναπληρωτής υπουργός συντονισμού και ο δεύτερος γενικός γραμματέας. Παρά το βέτο που έβαλε ο Χαλικιάς για την υπογραφή του στα έγγραφα, οι δυο άνδρες αλληλοεκτιμήθηκαν. Σχετικά με το περίφημο "πρόγραμμα σταθερότητας", η συνεργασία του Ανδρέα με τον Χαλικιά ήταν τόσο στενή ώστε είναι μάλλον απίθανο η αντικατάσταση του Αρσένη από τον Σημίτη να έγινε δίχως την προτροπή ή, έστω, την σύμφωνη γνώμη του διοικητού τής ΤτΕ. Ίσως αυτός είναι ο λόγος που ο Ανδρέας άδειασε με τόσο εμφανή τρόπο τον Σημίτη μπροστά στον Χαλικιά.
23 Φεβρουαρίου 2016
ΔΕΛΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑΥΠΟΨΗΦΙΑ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ Β’ ΠΕΙΡΑΙΑΔΙΓΕΝΗ ΑΚΡΙΤΑ 36,18755 ΚΕΡΑΤΣΙΝΙdelagrammatika@gmail.com6976653520
ΔΕΛΑΓΡΑΜΜΑΤΙΚΑ ΕΛΕΥΘΕΡΙΑ
ΥΠΟΨΗΦΙΑ ΒΟΥΛΕΥΤΗΣ Β’ ΠΕΙΡΑΙΑ
ΔΙΓΕΝΗ ΑΚΡΙΤΑ 36,18755 ΚΕΡΑΤΣΙΝΙ
delagrammatika@gmail.com
6976653520
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου