ΟΙ ΓΕΡΜΑΝΟΙ ΕΡΕΥΝΗΣΑΝ ΚΑΙ ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΤΗΚΑΝ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΑΝΤΙΜΟΝΙΟΥ ΣΤΑ ΡΙΖΑΝΑ ΚΙΛΙΚΙΣ

Πρόχειρα διανοιγμένη και στηριζόμενη στοά εκμετάλλευσης αντιμονίου στην περιοχή των Ριζανών

Η μεταλλοφορία αντιμονίτη στα Ριζανά ανήκει στη μεταλλογενετική περιοχή του Κιλκίς στην Βόρεια Ελλάδα και φιλοξενείται στους γνευσίους της ενότητας Βερτίσκου στην Σερβομακεδονική μάζα. Ο μαγματισμός του Ολιγοκαίνου-Μειοκαίνου στην Σερβομακεδονική μάζα είναι υπεύθυνος για τη δημιουργία μαγματικών-υδροθερμικών μεταλλοφοριών, τύπου πορφυριτικού, επιθερμικού, αντικατάστασης, skarn και χαλαζιακών φλεβών. Στην περιοχή έρευνας εντοπίζονται ο γρανίτης της Ξυλόπολης Τριτογενούς ηλικίας, και ο ηφαιστίτης Ριζανών με σύσταση ρυόλιθο, δακίτη και ρυοδακίτη. Η μεταλλοφορία συνδέεται με τον ηφαιστίτη και εντοπίζεται σε χαλαζιακές φλέβες πάχους έως 20m. Οι φλέβες αυτές αποτέλεσαν αντικείμενο έρευνας και εκμετάλλευσης κατά τις δεκαετίες 1930 έως 1950 κυρίως από τους Γερμανούς και για τον λόγο αυτό στην περιοχή εντοπίζονται εγκαταλειμμένες υπόγειες στοές.

Στοές που κόβουν ρήγμα όπου εμφανίζεται η μεταλλοφορία στα Ριζανά. Διάνοιγμα πολλαπλών επιπέδων που ακολουθούν την μεταλλοφορία

Πρόχειρα κτίρια αποθήκευσης μεταλλεύματος αντιμονίτη στα Ριζανά

ΕΚΜΕΤΑΛΛΕΥΣΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΟΦΟΡΙΑΣ ΣΤΑ ΡΙΖΑΝΑ

Στην περιοχή Τας Καπού των Ριζανών βρίσκονται τα παλιά μεταλλεία αντιμονίου, τα οποία διανοίχθηκαν από τους Γερμανούς κατά το 1930-38. Οι στοές των μεταλλείων ακολουθούν την τεκτονικά ελεγχόμενη μεταλλοφορία αντιμονίου μέσα σε χαλαζιακές φλέβες οι οποίες διεισδύουν μέσα σε γνευσίους. Στην περιοχή Πιλάφ Τεπέ, η μεταλλοφορία βολφραμίτη μαζί με αντιμονίτη υπέστη επίσης εκμετάλλευση με υπόγειες στοές.

Οι πρόχειρα διανοιγμένες υπόγειες στοές στην περιοχή Τας Καπού συνολικού μήκους περίπου 350 μέτρων (Παρασκευόπουλος 1958), φαίνεται να είναι ένα μεγάλο δίκτυο με πολλαπλά επίπεδα (Σχ. 3.2.1) (Εικ 3.2.2-3.2.7). Οι στοές καθώς και τα υπολείμματα, ερείπια πλέον, κτισμάτων όπου αποθηκευόταν το μετάλλευμα πριν αποσταλεί στη Γερμανία για μεταλλουργία (Εικ. 3.2.7), μαρτυρούν την εκμετάλλευση ενός πλούσιου σε αντιμόνιο κοιτάσματος. Ο Παρασκευόπουλος (1958) αναφέρει εξόρυξη 2000 τόνων μεταλλεύματος αντιμονίτη την περίοδο 1930-1938. Μεταγενέστερα εξορύχθηκαν ακόμη 7000 τόνοι μεταλλεύματος αντιμονίτη με μέση περιεκτικότητα 40%. Το ποσοστό αυτό της περιεκτικότητας επιτυγχάνονταν μέσω διαλογής πλουσιότερου και φτωχότερου μεταλλεύματος.

Στην περιοχή Πιλάφ Τεπέ αναφέρεται εκμετάλλευση βολφραμίτη τις περιόδους 1915-1916 από τους Άγγλους, το 1940 από ιδιώτη και μεταξύ 1941-1943 από τους Γερμανούς (Παρασκευόπουλος 1958). Τέλος, σε εργασίες στην περιοχή κατά την περίοδο 1930-1939 υπολογίσθηκαν επιβεβαιωμένα αποθέματα αντιμονίτη ανερχόμενα σε 5000 τόνους και τα πιθανά αποθέματα να κυμαίνονται μεταξύ 50.000 και 100.000 τόνων με μέση περιεκτικότητα σε αντιμόνιο περίπου 30% (Παρασκευόπουλος 1958).

ΑΝΤΙΜΟΝΙΟ ΚΑΙ ΠΕΡΙΒΑΛΛΟΝ

Οι κρύσταλλοι αντιμονίτη των δειγμάτων που μελετήθηκαν δεν είχαν βελονοειδές σχήμα, ήταν της μορφής ακανόνιστων κόκκων. Αυτό συνέβη ίσως λόγω της βιαιότητας και της σύντομης σχετικά διάρκειας του υδροθερμικού επεισοδίου, μη δίνοντας τη δυνατότητα στον αντιμονίτη να αναπτυχθεί σύμφωνα με την κρυσταλλικότητά του.

Η απουσία βελονοειδών κρυστάλλων αντιμονίτη στα Ριζανά μπορεί να είναι ένα ευτύχημα όσον αφορά τις επιπτώσεις του στην υγεία του ανθρώπου, δεν παύει όμως να είναι ένα πολύ τοξικό και επικίνδυνο για τον άνθρωπο στοιχείο. Με την αύξηση της χρήσης και της παραγωγής του τα τελευταία χρόνια, εκφράζονται ανησυχίες για το βαθμό που μπορεί να αποδειχθεί επιβλαβές για τον άνθρωπο. Μπορεί να βρεί πολλές διόδους για να εισέλθει στον ανθρώπινο οργανισμό, όπως το νερό, ο αέρας, τα εδάφη, η τροφική αλυσίδα και η απευθείας έκθεση (Li et al, 2018).

Παρότι μελέτες για το αντιμόνιο συγκεκριμένα και τις επιπτώσεις του στον ανθρώπινο οργανισμό είναι λίγες, όλες οι εργασίες συμφωνούν για την μεγάλη τοξικότητά του και το παραλληλίζουν σε συμπεριφορά και επικινδυνότητα με το αρσενικό (Gebel, 1997, Li et al, 2018). Οι επιπτώσεις στον ανθρώπινο οργανισμό προέρχονται από οξεία δηλητηρίαση, δηλαδή έκθεση σε μεγάλη ποσότητα και από χρόνια έκθεση σε μικρότερες δόσεις, όπως συνεχή έκθεση σε ένα μεταλλείο.

Οι επιπτώσεις στον άνθρωπο, ανάλογα με την έκθεσή του, ποικίλουν από απλές όπως στομαχόπονος, εμετός, αφυδάτωση, μυϊκός πόνος και αιματουρία, με δυνατότητα να επεκταθούν μέχρι και σε καρκινογένεση. Οξεία έκθεση μπορεί να προκαλέσει ακόμα και κύρωση του ύπατος, νέκρωση μυών, νεφρίτιδα και παγκρεατίτιδα. Χρόνια έκθεση σε αντιμόνιο συνδέεται με βλάβες στους πνεύμονες όπως χρόνια βρογχίτιδα, εμφύσημα, φυματίωση και πνευμονοκονίαση. Βλάπτει επίσης το ανοσοποιητικό, το καρδιαγγειακό και το δέρμα (Pierart et al, 2015, Li et al, 2018). Συνδέεται μάλιστα με το σύνδρομο αιφνιδίου θανάτου σε βρέφη (McCallum, 2005).

Έρευνα που έλαβε χώρα στην περιοχή Xikuangshan της Κίνας, της περιοχής με την μεγαλύτερη παραγωγή αντιμονίου παγκοσμίως, έδειξε τα πολύ υψηλά επίπεδα παρουσίας αντιμονίου σε τέλματα, ύδατα και εδάφη κοντά στα μεταλλεία. Παρατηρήθηκε χωρική συσχέτιση μεταξύ μεταλλείων και ρύπανσης, όσο μακρύτερα από τα μεταλλεία πάρθηκαν δείγματα, τόσο λιγότερα τα ποσοστά συγκέντρωσης (Fu et al, 2016).

Εισαγωγή αντιμονίου στον οργανισμό μέσω διατροφής, έχει αντίκτυπο στα επίπεδά του στο σάλιο, στα ούρα, στις τρίχες και στα νύχια. Μάλιστα, συγκεντρώσεις αντιμονίου σε σάλιο και ούρα υποδεικνύουν μικρή χρονικά έκθεση στον ρύπο, ενώ σε τρίχες και νύχια μακροχρόνια. Έχει δειχθεί πως οι συγκεντρώσεις αντιμονίου σε αυτά τα ανθρώπινα μέρη σε κατοίκους που ζουν κοντά σε περιοχή εκμετάλλευσής του, είναι κατά 100 φορές μεγαλύτερες από άτομα που δεν ζουν κοντά σε μεταλλεία αντιμονίου (Ye et al, 2018). Στο νησί της Χίου επίσης, έχουν

καταγραφεί αυξημένες συγκεντρώσεις αντιμονίου σε υπόγεια ύδατα και εδάφη σε περιοχές κοντά σε μεταλλοφορίες και μεταλλεία αντιμονίου

(Φανουράκη, 2011).

ΜΠΟΔΟΣΑΚΗΣ-ΜΑΡΣΑΛ-ΑΜΕΡΙΚΑΝΟΙ ΚΑΙ ΤΑ ΜΕΤΑΛΛΕΙΑ ΑΝΤΙΜΟΝΙΟΥ ΣΤΗΝ ΚΕΡΑΜΟΣ ΧΙΟΥ

Το αντιμόνιο (Sb) και τα κοιτάσματα αντιμονίου της Ελλάδας

ΑΠΟΣΠΑΣΜΑΤΑ ΑΠΟ ΤΗΝ ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

ΕΥΑΓΓΕΛΟΣ ΣΚΟΥΠΡΑΣ

Πτυχιούχος Γεωλόγος

ΚΟΙΤΑΣΜΑΤΟΛΟΓΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ ΤΗΣ ΜΕΤΑΛΛΟΦΟΡΙΑΣ ΑΝΤΙΜΟΝΙΤΗ ΣΤΑ ΡΙΖΑΝΑ, ΚΙΛΚΙΣ

ΜΕΤΑΠΤΥΧΙΑΚΗ ΔΙΠΛΩΜΑΤΙΚΗ ΕΡΓΑΣΙΑ

Απαγορεύεται η αντιγραφή, αποθήκευση και διανομή της παρούσας εργασίας, εξ ολοκλήρου ή τμήματος αυτής, για εμπορικό σκοπό. Επιτρέπεται η ανατύπωση, αποθήκευση και διανομή για σκοπό μη κερδοσκοπικό, εκπαιδευτικής ή ερευνητικής φύσης, υπό την προϋπόθεση να αναφέρεται η πηγή προέλευσης και να διατηρείται το παρόν μήνυμα. Ερωτήματα που αφορούν τη χρήση της εργασίας για κερδοσκοπικό σκοπό πρέπει να απευθύνονται προς το συγγραφέα.